IBPS काय असते आणी बँका मध्ये कर्मचाऱ्यांची निवड कशी केली जाते | IBPS Meaning in Marathi

आपल्या आयुष्यात स्वातंत्र्य, स्थिरता आणि यश मिळवण्याची महत्त्वाकांक्षा आपण सर्वच बाळगतो. यात सरकारी नोकरीचं स्थान वेगळं आहे. भारतीय अर्थव्यवस्थेचा कणा असलेल्या बँकिंग क्षेत्रातील नोकरी तर या स्वप्नांना साकार करण्यासाठी उत्तम पर्याय आहे. आकर्षक पगार, उत्तम कामकाजाचे वातावरण, चांगल्या भविष्याची ग्यारंटी हे या क्षेत्राचे फायदे असून हजारो मराठी युवा या क्षेत्रात आपलं करिअर घडवत असतात. याच प्रवासात त्यांना मार्गदर्शन करणे हे या ब्लॉगचे महत्वाचे ध्येय आहे.

आम्ही आशा करतो की या प्रवासात आपला साथीदार असणार,  इन्स्टिट्यूट ऑफ बँकिंग पर्सनेल सिलेक्शन म्हणजेच आयबीपीएस. भारतातील सार्वजनिक क्षेत्रातील बँका आणि काही खासगी बँकांच्या कर्मचारी भरतीसाठी पात्र उमेदवारांची निवड करणारी स्वायत्त संस्था म्हणजेच आयबीपीएस. १९८९ मध्ये स्थापन झालेल्या या संस्थेने आज देशातील अनेक मोठ्या बँकांसाठी कर्मचारी निवड प्रक्रिया हाताळत असून मराठी युवांना उत्तम संधी उपलब्ध करून दिल्या आहेत.

IBPS full form – आयबीपीएस म्हणजे ‘Institute of Banking Personnel Selection’ (संस्थानिक बँकिंग कर्मचारी निवड)

हे पण वाचा, BPO म्हणजे काय असत आणी पगार.

तुम्ही जर या ब्लॉग मध्ये ibps बद्दल माहीती घेयला आला असाल तर तूम्ही बरोबर ठीकाणी आला आहात

मराठी उमेदवारांसाठी आयबीपीएसचे महत्त्व:

देशभर पसरलेली संधी: आयबीपीएस ही तुमच्यासाठी बँकिंग क्षेत्रात देशभर नोकरी मिळवण्याची संधी आहे. दिल्ली ते मुंबई, बंगलोर ते चेन्नई अशा विविध शहरांमध्ये मोठ्या नावाजलेल्या बँकांमध्ये काम करण्याची संधी ही परीक्षा तुम्हाला देते.

उत्तम बँका, स्थिर करिअर: आयबीपीएसद्वारे भरती करणाऱ्या बँकांमध्ये बँक ऑफ इंडिया, बँक ऑफ महाराष्ट्र, युनियन बँक ऑफ इंडिया, सेंट्रल बँक ऑफ इंडिया, इंडियन बँक, पंजाब नॅशनल बँक या सारख्या मोठ्या बँका सामाविष्ट आहेत. या नामांकित बँकांमध्ये नोकरी तुमच्यासाठी आर्थिक स्थिरता, चांगला पगार आणि उत्तम सुविधा यांची हमी देते .

प्रादेशिक भाषेचा पर्याय: आयबीपीएस परीक्षा मराठी भाषिक उमेदवारांसाठी खुल्या असून त्यात प्रादेशिक भाषेचा पर्याय देखील उपलब्ध असतो. म्हणूनच, तुम्ही मराठीमध्ये सहजतेने परीक्षा देऊ शकता आणि तुमच्या भाषिक कौशल्याचा फायदा करून घेऊ शकता.

करिअर वाढ आणि प्रगतीची शक्यता: बँकिंग क्षेत्र हा गतिशील आणि विकासमान क्षेत्र आहे. येथे चांगली कामगिरी करणाऱ्यांना पदोन्नती आणि वाढीची भरपूर संधी असतात. त्यामुळे तुमच्या करिअरला पुढे दिशा देण्यासाठी ही एक उत्तम मार्ग आहे.

प्रारंभिक तयारी महत्त्वाची: कोणतीही मोठी परीक्षा उत्तीर्ण करण्यासाठी प्रारंभिक तयारी खूप महत्त्वाची आहे. आयबीपीएस परीक्षेसाठी देखील हेच खरं आहे. त्यामुळे परीक्षेच्या किमान 6 महिने आधी अभ्यासाची योजना बनवून योग्य वेळापत्रक आखणे गरजेचं आहे.

आयबीपीएस परीक्षेची निवड प्रक्रिया: यशस्वी कारकिर्दीचे पाऊलवाट (IBPS Exam Selection Process: Stepping Stones to a Successful Career)

बँकिंग क्षेत्रात नोकरी मिळवण्याचे स्वप्न पाहणाऱ्यांसाठी आयबीपीएस परीक्षा ही पहिली पायरी असते. परंतु, ही निवड प्रक्रिया कशी चालते हे समजून घेणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. चला तर, आज आपण मराठीत आयबीपीएस परीक्षेच्या निवड प्रक्रियेबद्दल सविस्तरपणे जाणून घेऊया!

1. ऑनलाइन नोंदणी:

• आयबीपीएसच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन सर्वप्रथम ऑनलाइन नोंदणी करा.
• वैयक्तिक, शैक्षणिक आणि संपर्क माहिती यांच्यासह आवश्यक तपशील भरा.
• आवश्यक दस्तावेजांच्या स्कॅन कॉपी (फोटो, सही, शैक्षणिक प्रमाणपत्रे) अपलोड करा.
• अर्ज फी भरा.

2. प्राथमिक परीक्षा:

• हा कॉम्प्युटर आधारित वस्तुनिष्ठ परीक्षा असून त्यात इंग्रजी भाषा, संख्यात्मक कौशल्य आणि रीझनिंग एबिलिटी यांचा समावेश असतो.
• चुकीच्या उत्तरांसाठी नकारात्मक गुण देण्यात येतात.
• ठराविक कटऑफसह प्राथमिक परीक्षा उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांना मुख्य परीक्षेसाठी पात्र ठरवले जाते.

3. मुख्य परीक्षा:

• ही देखील कॉम्प्युटर आधारित वस्तुनिष्ठ परीक्षा असून, प्राथमिक परीक्षेपेक्षा लांब आणि अधिक व्यापक असते.
• त्यात प्राथमिक परीक्षेसारख्याच विषयांचा समावेश असतो, तसेच इतर विभाग जसे की सामान्य जागृती, संगणक कौशल्य आणि व्यावसायिक ज्ञान (परीक्षेनुसार वेगळे असू शकते) यांचाही समावेश असतो.
• चुकीच्या उत्तरांसाठी नकारात्मक गुण देण्यात येतात.

4. मुलाखत (बहुतेक परीक्षांसाठी):

• मुख्य परीक्षा उत्तीर्ण झालेल्या उमेदवारांना त्यांच्या एकूण गुणांच्या आधारे मुलाखतीसाठी शॉर्टलिस्ट केले जाते.
• मुलाखतमध्ये व्यक्तिमत्त्व, संवाद कौशल्य, सामान्य जाणीव आणि पदासाठी पात्रता यांचे मूल्यमापन केले जाते.

5. तात्कालिक नियुक्ती:

• मुख्य परीक्षा आणि मुलाखतीच्या एकत्रित गुणांच्या आधारे उमेदवारांना पुढील सत्यापन आणि दस्तावेज सादर करण्यासाठी बँकांमध्ये तात्कालिक नियुक्ती दिली जाते.

6. अंतिम निवड:

• बँका तात्कालिक नियुक्ती असलेल्या उमेदवारांची दस्तावेज आणि वैद्यकीय तपासणी पूर्ण करतात.
• सर्व टप्पे यशस्वीरीत पार केलेल्या उमेदवारांची विविध बँकांमधील विविध पदांसाठी अंतिम निवड केली जाते.

आयबीपीएस परीक्षेचा अभ्यासक्रम:

बँकिंग क्षेत्रात एक यशस्वी कारकिर्दीची स्वप्न पाहणाऱ्या तरुणांसाठी आयबीपीएस परीक्षा हे पहिले पाऊल असते. परंतु, पीओ (Probationary Officer) आणि क्लार्क अशा दोन वेगवेगळ्या पदांसाठी परीक्षा दिली जाते आणि त्यांचे अभ्यासक्रम थोडे वेगळे आहेत. चला तर, आज मराठीत या दोन महत्त्वाच्या परीक्षांच्या अभ्यासक्रमाबद्दल सविस्तर चर्चा करूया!

सर्वांगीण विषय (Common subjects ):

तर्कशुद्धता (Reasoning Ability): हा दोन्ही परीक्षांमधील एकमेक समान आणि महत्त्वाचा विभाग आहे. कोडींग-डिकोडिंग, रक्त संबंध, वर्णमाला मालिका, आकृती मालिका, दिशा चाचणी, लॉजिकल रिजनिंग यांसारख्या विविध रीझनिंग प्रकार आणि डेटा पुरवणी, गट निर्माण, वगळणे, कारण आणि परिणाम यांसारख्या प्रश्नांच्या प्रकारांवर तुमची पकड मजबूत असणे गरजेचे आहे.

संख्यात्मक कौशल्य (Quantitative Aptitude): बेसिक मठ, फ्रॅक्शन्स, डेसीमल, टक्केवारी, सरासरी, गती आणि अंतर, रेश्यो आणि प्रमाणपत्र यासारख्या गणितीय ऑपरेशन्स आणि संख्या मालिका, डेटा इंटरप्रिटेशन, प्रमेय, नफा आणि तोटा, वेळ आणि काम यांसारख्या आकडेमिक समस्या या दोन्ही परीक्षांमध्ये दिसतात. परंतु, पीओ परीक्षेत ही समस्या अधिक गुंतागुंतीची आणि व्यापक असू शकतात.

इंग्रजी भाषा (English Language): वाक्यांश ओळखणे, टाइम आणि टेंस, व्हर्ब फॉर्म, वाळत संधी आणि क्रियापद करार यासारख्या व्याकरण आणि वाक्‍य रचना, व्हेगवेगळ्या टेक्स्ट प्रकार समजून घेणे (पॅसेज, डायलॉग, इ.) यामधील वाचन समज आणि समानार्थी, विलोम, वाक्‍य पूर्णत्व, संदर्भ समज यांसारख्या शब्दसंग्रह या तीनही विषयांचा सराव दोन्ही परीक्षांसाठी उपयुक्त ठरतो.

वेगळा विषय (Distinctive Subjects):

पीओ (Probationary Officer):

सामान्य / बँकिंग आणि वित्त जागरूकता (General Awareness / Banking & Finance Awareness): राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय घडामोडी, अर्थव्यवस्था, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया, अर्थसंकल्प, आर्थिक धोरणे, बँकिंग संस्था यांच्या सखोल ज्ञानाची चाचणी या विभागात केली जाते. यशस्वी बँक अधिकारी होण्यासाठी चालू घडामोडी आणि बँकिंग क्षेत्राबद्दल सतर्क राहणे महत्त्वाचे आहे.

कंप्यूटर कौशल्य (Computer Knowledge):

संगणक हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअर, ऑपरेटिंग सिस्टम, अॅप्लिकेशन सॉफ्टवेअर, इंटरनेट आणि सुरक्षा या विषयांचा समावेश असतो. आजच्या डिजिटल युगात बँकिंग प्रक्रियांमध्ये संगणक कौशल्य अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

क्लार्क (Clerk):

आधार आणि संकल्पना (Basics & Concepts): बँकिंग प्रक्रिया, लेखा विभाग, ग्राहक सेवा यांच्या मूलभूत गोष्टींचा सखोल अभ्यास या विभागात केला जातो. 

गणित आणि तर्कसुद्धता (Maths & Reasoning): क्लार्क परीक्षेत संख्यात्मक आणि तर्कशुद्धता हे विषय पीओ पेक्षा तुलनेने सोपे असतात.

आयबीपीएस परीक्षा: क्लार्क आणि पीओ साठी प्रथम आणि मुख्य परीक्षेतील प्रश्न आणि गुण

बँक क्षेत्रात यशस्वी कारकिर्दीच्या इच्छेसोबतच अनेक उमेदवारांच्या मनात प्रश्न असतो की आयबीपीएसच्या क्लार्क आणि पीओ परीक्षांमध्ये प्रथम आणि मुख्य परीक्षेत किती प्रश्न असतात आणि त्यासाठी किती गुण दिले जातात? चला तर, मराठीत हे जाणून घेऊया!

1. क्लार्क परीक्षा:

प्रथम परीक्षा (Preliminary Exam):

विषय: तर्कशुद्धता, संख्यात्मक कौशल्य आणि इंग्रजी भाषा (3 विषय).

एकूण प्रश्न: 100 (प्रत्येक विषयासाठी 33.33 प्रश्न).

एकूण गुण: 100 (प्रत्येक विषयासाठी 33.33 गुण).

नकारात्मक गुण देणे: होय, प्रत्येक चुकीच्या उत्तरासाठी 0.25 गुण.

मुख्य परीक्षा (Mains Exam):

विषय: सामान्य जागरूकता, बँकिंग आणि वित्त जागरूकता, इंग्रजी भाषा, तर्कशुद्धता आणि संख्यात्मक कौशल्य (4 विषय).

एकूण प्रश्न: 160 (प्रत्येक विषयासाठी 40 प्रश्न).

एकूण गुण: 200 (प्रत्येक विषयासाठी 50 गुण).

नकारात्मक गुण देणे: नाही.

2. पीओ परीक्षा:

प्रथम परीक्षा(Preliminary Exam):

विषय: तर्कशुद्धता, संख्यात्मक कौशल्य आणि इंग्रजी भाषा (3 विषय).

एकूण प्रश्न: 100 (प्रत्येक विषयासाठी 33.33 प्रश्न).

एकूण गुण: 100 (प्रत्येक विषयासाठी 33.33 गुण).

नकारात्मक गुण देणे: होय, प्रत्येक चुकीच्या उत्तरासाठी 0.25 गुण.

मुख्य परीक्षा(Mains Exam):

विषय: सामान्य जागरूकता, बँकिंग आणि वित्त जागरूकता, इंग्रजी भाषा, तर्कशुद्धता आणि संख्यात्मक कौशल्य (5 विषय).

एकूण प्रश्न: 136 (सामान्य जागरूकता व्यतिरिक्त इतर विषयांसाठी प्रत्येकी 27.2 प्रश्न, सामान्य जागरूकतासाठी 36 प्रश्न).

एकूण गुण: 200 (सामान्य जागरूकता व्यतिरिक्त इतर विषयांसाठी प्रत्येकी 40 गुण, सामान्य जागरूकतासाठी 60 गुण).

वर्णनात्मक कसोटी: होय, वस्तुनिष्ठ परीक्षेनंतर इंग्रजी भाषेतील 25 गुणांची वर्णनात्मक कसोटी घेतली जाते.

मुलाखत: होय, शॉर्टलिस्टेड उमेदवारांची मुलाखत घेतली जाते, त्यासाठी 100 गुण दिले जातात.

आयबीपीएस परीक्षा उत्तीर्ण: बँक क्लर्क आणि पीओ पदाच्या आकर्षक वेतन!

तुम्ही जर आयबीपीएस परीक्षा उत्तीर्ण करण्याचे स्वप्न पाहत असाल तर तुमच्या मनात नक्कीच एक प्रश्न येईल – बँक क्लर्क आणि प्रोबेशनरी ऑफिसर (पीओ) यांना किती पगार मिळतो? आज आपण याच प्रश्नाचे उत्तर पाहणार आहोत!

बँक क्लर्क पगार:

प्रारंभिक पगार: नवीन नियुक्त क्लर्कचा मूलभूत पगार रु. 19,900/- पासून सुरू होतो आणि रु. 47,920/- पर्यंत वाढू शकतो.

इतर भत्ते: मूलभूत पगारव्यतिरिक्त, क्लर्क्सना महागाई भत्ता (DA), घरभाडे भत्ता (HRA), वैद्यकीय भत्ता, प्रवास भत्ता (TA) आणि इतर विशेष भत्ते मिळतात. यामुळे त्यांचा इन-हँड पगार रु. 28,000/- ते रु. 30,000/- च्या दरम्यान असू शकतो.

बँक पीओ पगार:

प्रारंभिक पगार: प्रोबेशनरी ऑफिसरचा मूलभूत पगार रु. 23,700/- पासून सुरू होतो आणि रु. 42,020/- पर्यंत वाढू शकतो.

इतर भत्ते: क्लर्क्सप्रमाणेच पीओला देखील इतर भत्ते मिळतात, त्यामुळे त्यांचा इन-हँड पगार रु. 35,000/- च्या आसपास असू शकतो.

पगार वेगळ्या का असतात?

जबाबदार्यांचे फरक: बँक क्लर्क आणि पीओ यांच्या जबाबदार्यांमध्ये फरक असतो. क्लर्क्स प्रामुख्याने दैनंदिन बँकिंग कामे जसे की रोख जमा करणे, रोख काढणे, चेक प्रोसेसिंग, डेटा एंट्री इत्यादी करतात. तर पीओला अधिक जबाबदार पदांवर काम करण्याची संधी मिळते, जसे की कर्ज व्यवस्थापन, खाते व्यवस्थापन, मार्केटिंग इत्यादी.

पदोन्नती: पीओच्या तुलनेत क्लर्क्सना पदोन्नतीची संधी थोडी कमी असतात. पण, चांगल्या कामगिरीमुळे क्लर्क्स देखील पीओच्या पदावर पोहोचू शकतात.

आयबीपीएस परीक्षा पास झाल्यानंतर कुठे निवड होईल?

आयबीपीएस परीक्षा ही बँकिंग क्षेत्रात करिअर करू इच्छणाऱ्या युवा पिढीसाठी एक गव्हर्‍याचा मार्ग आहे. पण परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यानंतर नेमके कुठे जागा मिळणार या प्रश्नाने अनेक उमेदवारांचे मन सतावते. चला तर, तुम्हाला कुठे निवड होऊ शकते ते पाहूया!

1. क्लर्क परीक्षा:

जर तुम्ही क्लर्क परीक्षा उत्तीर्ण केली असेल तर तुम्हाला आयबीपीएसच्या सहभागी असलेल्या सार्वजनिक आणि काही खासगी बँकांमध्ये क्लर्क या पदावर नियुक्ती मिळू शकते. यात स्टेट बँक ऑफ इंडिया, बँक ऑफ बडोदा, सेंट्रल बँक ऑफ इंडिया, आयसीआयसीआय बँक इत्यादी बँकांचा समावेश असतो.

तुमच्या मेरीट लिस्टमधील क्रमांकावर किंवा तुम्ही कोणत्या बँकसाठी अर्ज केला होता त्यावर अवलंबून तुम्हाला बँकेची निवड करता येते. तुम्हाला तुमच्या आवडीनुसार आणि कौशल्यांनुसार बँक निवडता येते.

2. प्रोबेशनरी ऑफिसर (पीओ) परीक्षा:

जर तुम्ही पीओ परीक्षा उत्तीर्ण केली असेल तर तुम्हाला आयबीपीएसच्या सहभागी असलेल्या सार्वजनिक आणि काही खासगी बँकांमध्ये प्रोबेशनरी ऑफिसर या पदावर नियुक्ती मिळू शकते.

हे पद क्लर्कच्या तुलनेत अधिक जबाबदारीचे आणि मोठ्या पगाराचे असते. तुम्हाला खाते व्यवस्थापन, कर्ज व्यवस्थापन, मार्केटिंग इत्यादी कामकाज हाताळण्याची संधी मिळते.

इथे देखील तुमची बँक निवड तुम्हाला मिळालेल्या क्रमांकावर आणि आवडीनुसार करता येते.

3. स्पेशालीस्ट ऑफिसर (SO) परीक्षा:

जर तुम्ही एसओ परीक्षा उत्तीर्ण केली असेल तर तुम्हाला आयबीपीएसच्या सहभागी असलेल्या सार्वजनिक बँकांमध्ये विविध विभागांमध्ये स्पेशालीस्ट ऑफिसर या पदावर नियुक्ती मिळू शकते.

यामध्ये IT, मार्केटिंग, कायदेशीर, फायनान्स आणि इतर तज्ञ विभागांचा समावेश असतो.

तुमचे शिक्षण, अनुभव आणि कौशल्य यावर अवलंबून बँक आणि तुमचे विशिष्ट विभाग तुमचे ठरवता येते.

4. रूरल बँक ऑफिसर (आरबीओ) परीक्षा:

जर तुम्ही आरबीओ परीक्षा उत्तीर्ण केली असेल तर तुम्हाला भारतातील विविध ग्रामीण बँकांमध्ये ऑफिसर या पदावर नियुक्ती मिळू शकते.

ग्रामीण क्षेत्रातील आर्थिक प्रगती आणि बँकिंग सुविधा वाढविण्यासाठी हे पद महत्त्वाचे आहे.

ibps परीक्षे साठी अर्ज कसा करायचा ?

1. योग्यता तपासणी:

आयबीपीएस परीक्षा देण्यापूर्वी तुमच्या पात्रतेची खात्री करून घ्या. परीक्षेसाठी खालील पात्रता असणे आवश्यक आहे:

• भारतीय नागरिक
• आवश्यक शैक्षणिक पात्रता पूर्ण केलेली असणे (क्लर्कसाठी पदवी, पीओसाठी पदव्युत्तर)
• वयोमानाची मर्यादा पूर्ण करणे (क्लर्कसाठी 20-28 वर्षे, पीओसाठी 20-30 वर्षे)

2. परीक्षा निवड:

आयबीपीएस विविध पदांसाठी परीक्षा घेते. तुमच्या आवडीनुसार क्लर्क, पीओ, एसओ किंवा आरबीओ परीक्षा निवडा.

3. ऑनलाइन अर्ज दाखल करणे:

• आयबीपीएसच्या अधिकृत वेबसाइटवर (https://ibps.in/) जा.
• तुमची निवडलेली परीक्षा निवडा आणि नोंदणी द्या.
• सर्व आवश्यक माहिती आणि कागदपत्र अपलोड करा.
• अर्ज फी भरा.

आयबीपीएस परीक्षा उत्तीर्ण होण्याचा मार्ग : तयारीच्या टिप्स मराठीमध्ये!

बँकिंग क्षेत्रात यशस्वी करिअर करण्याचे स्वप्न पाहत असाल तर आयबीपीएस परीक्षा हा तुमचा पहिला टप्पा आहे. पण परीक्षाची तयारी कशी करावी? चिंता करू नका, तुमच्या यशस्वीतेसाठी खास टिप्स घेऊन आलोय!

1. योग्य नियोजन:

• आयबीपीएसच्या परीक्षा सिलॅबस काळजीपूर्वक वाचा आणि तुमचा अभ्यासक्रम ठरवा.
• विषयांचे महत्त्व आणि परीक्षेचा फॉरमॅट समजून घ्या.
• दैनंदिन अभ्यासासाठी वेळापत्रक तयार करा आणि त्यावर शिस्तबद्ध राहण्याचा प्रयत्न करा.

2. बेस मजबूत करा:

• इंग्रजी, गणित आणि रीझनिंग हे विषय आयबीपीएस परीक्षेसाठी अतिशय महत्त्वाचे आहेत. या विषयांवर तुमचा पगडा मजबूत करा.
• बेसिक्स क्लिअर झाल्यावर मॉक टेस्ट सोडवून तुमची गती आणि अचूकता वाढवा.

3. उत्तम स्त्रोत निवडा:

• आयबीपीएसच्या अधिकृत अभ्यास सामग्री किंवा मान्यताप्राप्त प्रकाशकांची पुस्तके वापरा.
• ऑनलाइन अभ्यासक्रेमा आणि मॉक टेस्टचा फायदा घ्या.
• चांगले शिक्षक किंवा मार्गदर्शक असल्यास त्यांचे मार्गदर्शन घ्या.

4. सराव सराव आणि सराव:

• मॉक टेस्ट सोडवणे हा तुमच्या तयारीचा खरा कसोटी आहे. दिवसेंदिवशी मॉक टेस्ट सोडवा आणि परीक्षेसारख्या वातावरणात अभ्यास करा.
• तुमच्या चुकांची आढावा घ्या आणि सुधारणा करा.
• गती वाढवण्यासाठी आणि अचूकता टिकवून ठेवण्यासाठी सराव करा.

5. वैचारिक स्पष्टता ठेवा:

• विषयांची केवळ माहिती घोठवू नका तर ती समजून घ्या.
• संकल्पना स्पष्ट करा आणि तुमच्या शंका दूर करा.
• वेगवेगळ्या सराव प्रश्न सोडवून वैचारिक स्पष्टता राखा.

6. मानसिक तंदुरुस्ती आणि आरोग्य:

• परीक्षेच्या तणावाचा सामना करण्यासाठी मानसिक तंदुरुस्ती महत्त्वाची आहे.
• पुरे झोप घ्या, नियमित व्यायाम करा आणि सकारात्मक राहण्याचा प्रयत्न करा.
• योगा किंवा ध्यान यांसारख्या तणाव कमी करणाऱ्या उपक्रमांचा फायदा घ्या.